Kanalizasyondaki Facia: Guadalajara Patlaması 22 Nisan 1992

Facia Öncesi

Meksika’nın önemli sanayi şehirlerinden biri olan Guadalajara’da havalar ısınmaya başlamıştı. Ekvator kuşağına yakın bir konumda bulunan bu şehir bahar aylarından itibaren yüksek sıcaklıklar görmekteydi. Facianın gerçekleştiği zamanda da hava bir hayli sıcaktı. Tarih 21 Nisan’ı gösteriyordu. Guadalajara’nın banliyö mahallelerinden biri olan Reforma’da halk sudan ve kanalizasyondan gelen kokulardan şikâyetçiydi. Bunun gaz kokusu olduğundan şüpheleniyorlardı. Her ne kadar yetkililere bu konuda haber gitmişse de bunun önemli bir şey olmadığını söylemişlerdi. Nitekim facia anına yaklaşılırken Reformalılar suya benzin karıştığını fark ettiler.

Artık rögar kapaklarından gazlar fışkırmaya başlamıştı. Belediye yetkilileri her ne kadar tehlikeli ölçümler aldılarsa da halkı sakin olmaları konusunda uyardılar. Kanalizasyona su basarak benzini seyreltebileceklerini düşündüler. Reforma halkı ertesi gün günlük rutinine devam ediyordu. Hiç kimse bu gaz kokusuna ve benzine çare aramıyordu. Öyle ki kentin itfaiye müdürü herhangi bir patlama riski olmadığını bile iddia ediyordu. En nihayetinde gerçeğin bundan çok uzakta olduğu anlaşıldı.

Facia Anı

22 Nisan 1992, saat 10 sularında günlerdir korkulan şey olmuş; büyük bir patlama yaşanmıştı. Patlama tıpkı bir deprem fayı gibi kanalizasyon boyunca, bir kaç saat aralıklı olarak ilerlemişti. Patlama 3.3 şiddetinde bir depremle eş değerdeydi. Patlamanın ilerlediği hat boyunca evler ve işyerleri yerle bir oldu. Bu yapay afet şehre büyük zarar verdi. 8 kilometreyi bulan bu hat boyunca caddeler bir kratere dönüşmüş, etraflarında bulunan her şey patlamanın etkisiyle harap olmuştu. Akşam saatlerinde Kızılhaç’ın açıkladığı ilk verilere göre 170 kadar kişi hayatını kaybetti, 500 küsür kişi de yara aldı. Şehirdeki bir spor salonu bir morga dönüştü. Her şey bir deprem görüntüsündeydi. Son bilançoya göre 15 binden daha çok insan evsiz kaldı, 1440 kişi yara aldı ve 206 kişi öldü. Devlet başkanının emriyle soruşturma başladı.

Facianın Sebebi

Yapılan soruşturmalarda gözler hemen şehirdeki PEMEX Petrol Rafinerisi’ne yöneldi. Çünkü suya ve kanalizasyona benzin karışmasında etken olabilecek en önemli faktör buydu. En önemlisi suya benzin nasıl karışmıştı? Araştırmacılar bu soruyu araştırırken önemli bir bulguya rastladılar. Petrol boru hattı ile çeşitli borular bir arada bulunuyordu. Bunun tehlikeli bir şey olduğunu düşünmemişlerdi. Çünkü bir su borusu imâl malzemesi çelik olan petrol boru hattına zarar veremezdi. Ancak gerçek bundan çok uzaktaydı.

Su borusu, petrol boru hattına temas ettiği süre içerisinde pas tuttu ve aynı derecede boru hattına da zarar verdi. Bu hasar sonrasında boru hattındaki benzin toprağa karışmış, oradan da kanalizasyona kadar sızmıştı. Ancak patlamanın asıl sebebi yine de bu değildi. Çünkü kanalizasyonda düz bir akış olduğu takdirde petrol gazı kendine hareket edebileceği bir yer bulurdu. Bundan dolayı herhangi bir sıkışma olmazdı. Ancak bu çok önemli etken ortadan kalktı. Kanalizasyon hattı ile yeni yapılan metro hattı birbiriyle çakışıyordu. Bundan dolayı kanalizasyonu bir U şeklinde düzenlediler. Yani kanalizasyon hattı metro hattının altından geçiyordu. Su önce aşağı akar, ardından pompalar sayesinde elde ettiği basınç ile buradan yukarı tırmanabilirdi. Ancak gaz burada kendine ilerleme imkânı bulamazdı. En nihayetinde gaz sıkışmaya devam etti ve kanalizasyon büyük bir gaz tankına dönüştü.

Alınmayan Tedbirler

Benzin, etrafındaki temiz su hattına kadar karıştı ve rahatsız edici bir hâl almaya başladı. Yüksek sıcaklıkların gazı patlayıcı hâle getirmesi de riski iyice artırdı. En önemlisi bu risk saptandığı hâlde Reforma’da herhangi bir tahliye işlemi başlatılmadı. Patlama bir yerden kıvılcımını aldı ve gerçekleşti. En nihayetinde bir mahalle yerle bir oldu.

Bu facia sonrasında Guadalajara Belediye Başkanı, 5 PEMEX yetkilisi, 3 su işleri yetkilisi ve bir devlet görevlisi sorumlu tutularak gözaltına alındı. Ancak hiçbiri hüküm giymedi. PEMEX Petrol Rafinerisi kısa süreliğine kapandı, petrol boru hattının yeri değişti. Guadalajara’da yeni düzenlenen kanalizasyon boru hattı ise teknolojik sistemlerle takip ediliyor.

Diğer tarih yazılarımız için tıklayınız.