Hürrem Sultan: Tarihteki Güçlü Kadınlar 2

Farsça kökenli olan Hürrem ismi, Türkçeye göre “neşeli olan kişi” ve Arapçada Kerîme, yani “soylu olan kişi” anlamlarına gelir.

Hürrem Sultan

Hürrem, Osmanlı Devleti tarihinde bir ilki gerçekleştirip, Osmanlı Padişahı ile resmî evlilik yapmış sultandır. Bu nikah ile Osmanlı padişahı Sultan Süleyman’ın nikahsız olan Haseki sultanı Mahidevran’ın etkisini azaltmıştır.

Lakin Mahidevran Sultan’ın, yeniçerilerin desteklemiş olduğu oğlu olan şehzade Mustafa’nın validesi olduğundan aynı zamanda devrin sadrazamı İbrahim Paşa’nın ölüm kararlarında etkili isimlerden biri olmuştur. Bu dönemde Sultan Süleyman’ın yanında devlet işlerinde danışman olarak sürekli bulunmuştur.

*Haseki Hürrem Sultan Biyografisi *

Haseki Sultan (D. 1506, Rutenya / Lehistan – Ö. 1558, İstanbul). Asıl adı Alexandra Lisowska (La Rossa),  Avrupa’da tanındığı adıyla Roxelana (Roksolan). Osmanlı padişahı I. Süleyman’ın (Kanuni Sultan Süleyman) eşi ve sonraki padişah II. Selim’in annesidir.
Osmanlı Devleti tarihinde önemli görevler üstlenmiş olan Hürrem, bir Osmanlı Devleti padişahı ile nikahla olarak evli olan tek kadın olarak tanınır. Leh asıllı, Yahudi bir aileden olan Hürrem Sultan, güzel görünüşü nedeniyle küçük yaşta, bugün Ukrayna sınırları içinde bulunan Rohatyn şehrinden Tatar akıncılar tarafında 1520 yılında yirmili yaşlarda ailesinden koparılmıştı.
Rohatyn kenti o dönemde (1184-1939) Polonya Krallığı sınırları içinde bulunuyordu. Alexandra Lisowska daha sonra Kırım Hanı’nın egemenliği altına girmiş ve daha sonra Osmanlı’nın büyük sarayına sunulmuştur.
Hürrem Sultan, Osmanlı sarayında özel bir eğitim gördü. Zekası, güzelliği ve becerisi ile padişahın dikkatini çekmeyi başardı. Harem kadınları ve sarayın ileri gelenleri arasında da kendisine yer edinmesi uzun sürmedi.

Hürrem Sultan’ın XVI.yüzyıl kaynaklarına göre kızlık adı kayıtlarda bulunmuyordu. Lakin daha sonra bulunan kayıtlara göre, örneğin XIX.yüzyılın Ukrayna kayıtlarına göre Anastasia (kısaca Nastia), Polonyalıların geleneğinde Aleksandra Lisowska olarak bilinir. Türklere göre ise genellikle Hürrem Sultan veya Hürrem Haseki Sultan olarak bilinir.

Hürrem Sultan, saraya geldiğinde, Kanuni Manisa valisi iken Mahidevran Sultan’dan Mustafa adında bir oğlu olmuştu. Mustafa zamanla çok sevilen bir şehzade durumuna geldi. Tahtın yeni sahibinin, Kanuni Sultan Süleyman’dan sonra Şehzade Mustafa’nın olacağı kesin olarak görülüyordu. Buda Mahidevran Sultan’ın Valide Sultan olacağının haberiydi.
Fakat sonradan Hürrem Sultan, Mahidevran Sultan’ın her bakımdan önüne geçerek ve Kanuni Sultan Süleyman’ı kendine güven ve sevgisini kazanarak, padişahın nikahlı eşi oldu; bir kız, dört erkek çocuk doğurdu. Çocuklarından en büyüğü olan Şehzade Mehmet tahta çıkamadan bir suikast sonucu öldürüldü.
İkinci oğlu Selim tahta çıktı. Diğer çocukları da Beyazıt Cihangir şehzadelerdir. Kızı Mihrimah Sultan’ı Vezir-i Azam Rüstem Paşa ile evlendirdi.
Devlet yönetiminde etkili bir Haseki Sultan olan Hürrem Sultan, İran savaşını destekledi. Ruslar ve Lehlerle barış içinde yaşanılmasını sağladı. Bu dönemde Ruslar Kazan ve Astrahan Hanlıklarına hakim olup doğuya doğru yayılmaya başladılar. Kimi kaynaklar, Hürrem Sultan’ın çeşitli entrikalar uygulayarak, XVI. yüzyıl Osmanlı tarihini olumsuz yönde etkilediğini iddia ederler.
Hürrem Sultan, kızı Mihrimah Sultan’ı Vezir-i Azam Rüstem Paşa ile evlendirdikten sonra onunla bir ittifak oluşturdu. Kanuni, yeniçeriler tarafından çok sevilen oğlu Mustafa’yı kendisini tahttan indirmeyi planladığı inancıyla öldürttü. Hürrem Sultan’ın Kanuni’yi oğlunu öldürtecek kadar etkilediği inancı yaygındır. Şehzade Mustafa’nın öldürülmesinden sonra Mahidevran Sultan iyice gözden düştü. Yaşamının büyük bir bölümünü oğlunun mezarının bulunduğu Bursa’da geçirdi. Ancak ölümünden sonra Hürrem’in oğlu padişah II. Selim, Mahidevran Sultan’a maaş bağlattı ve oğlu Mustafa’nın türbesini yaptırttı.

Hürrem Sultan’ın Ölümü

Hürrem Sultan, eşi Kanuni Sultan Süleyman’dan sekiz yıl önce, 18 Nisan 1558 tarihinde öldü ve oğlu II. Selim’in tahta çıkışını göremedi. Cenazesi İstanbul’da Süleymaniye Camisi civarındaki Hürrem Sultan Türbesi’ne gömüldü.  Türbenin iç duvarları bir cennet bahçesini tasvir eden İznik çinileriyle kaplıdır.
Hürrem Sultan, İstanbul’da günümüzde onun adıyla anılan Haseki semtinde, Mimar Sinan’a Haseki Külliyesini yaptırmıştı. 1538-50 yılları arasında inşaatı tamamlanan külliyenin içinde bir hamam, medrese ve hastane bulunmaktadır. Günümüzde Sağlık Bakanlığı Haseki Eğitim ve Araştırma Hastanesi olarak tanınan bu hastane, Türkiye’de kesintisiz hizmet vermekte olan en eski hastane olma özelliğini taşır. Ayrıca Ayasofya Camisi civarında yardıma muhtaç ve fakirlerin karnını doyurmak için bir mutfak da yaptırtmıştı.

Hürrem Sultan, Avrupa kıtasında , modern Türkiye’de ve Batı’nın pek çok ülkesinde birçok resim, müzik ve bale gibi tarihi ve sanatsal çalışmalara konu olmuştur. Bu çalışmalara Joseph Haydn’in 63. Senfoni’sini örnek olarak verebiliriz. Bu eserlerin çoğu Ukraynalılar tarafından yazılmıştır ama genelde İngilizce, Almanca ve Fransızcadırlar. Kimi kaynaklarda doğduğu yer olarak anılan Ukrayna’nın Rohatyn kentinde bir Hürrem Sultan anıtı bulunmaktadır. 2007 yılında, Ukrayna’daki bir liman kenti olan Mariupol’daki Müslüman Tatarlar, Hürrem Sultan’ın bir cami açmışlardır.

Diğer tarih yazılarımız okumak için tıklayın…