DÜNYA’NIN EN TEHLİKELİ YERİ: BREZİLYA FAVELA EVLERİ

Brezilya’da “favela” adı verilen (shantytowns veya slums) “gecekondu” bölgeleri ilk olarak 19. Yüzyılda şehirdeki evlere gücü yetmeyen eski köleler ve askerler tarafından kurulmaya başlanılır. Ancak favelaların asıl yaygınlaşması 1940’lardan sonra Brezilyalıların kırsaldan şehirlere iş bulmak için göç etmesiyle ortaya çıkacaktır.

DÜNYA’NIN EN TEHLİKELİ YERİ: BREZİLYA FAVELA EVLERİ

Brezilya’da sadece Rio de Janeiro’da bile 600’den fazla favela vardır. Bu favelaların temel özelliği sağlık, barınma, eğlenme ve hoşça vakit geçirme hususlarındaki yapısal yetersizlerle, her an karşılaşılabilecek olan saldırı veya çeşitli suçların ve bunları işleyen suçluların oluşturduğu güvenliksiz ortamdır.

Favela evleri

Rio de Janeiro şehrindeki en meşhur favelalardan birisi olan “Rocinha” olacaktır. Rocinha barındırdığı 300.000 kişilik nüfus ve alan bakımından Brezilyanın en büyük favelasıdır. Rocinha 1920’lerde birkaç düzine gecekondunun inşasıyla kurulmaya başlar, 1950 özellikle de 1960lardan sonra Brezilya’nın en büyük favelasına dönüşecektir. Rocinha kendi içinde bazıları “Ropa Suya/ Kirli Çamaşırlar” veya “Nove-nove/ Doksandokuz” gibi tuhaf adlar taşıyan 21 mahalleye bölünmüştür.

Günümüzde, Rocinha’daki bütün evler tuğla ve çimentoyla yapılmış çoğunda da kanalizasyon, elektrik ve su bağlanmış durumdadır. Hemen hemen pek çok favela gibi son derece dik ve yüksek bir tepenin başında veya altında kurulmuştur. Bu özellik biraz da söz konusu özelliklere sahip yerlere geçmişte insanların değer vermeyişi ve oralara
gitmeyişleri nedeniyle sahipsizliği olabilir. Daha az olmakla birlikte Rio de Janerio’da düz, ovalık hatta nehir ve doğrudan deniz kıyısında da kurulmuş favelalar vardır.

Favelalar konusunda bir başka yapısal genelleme de insanoğlunun günümüzde görebileceği en fakir yerleşmeleri arasındaki bu yerlerin çoğunlukla en zengin ve prestijli semtlere yakın veya onlar arasında kurulmuş olmasıdır.

Favela ayrıca duvar sanatçıları tarafından uğrak bir yer. Binaları istedikleri gibi boyayıp sanatlarını göstermeye çalışıyorlar.

Favela’da yaşamak iş ve eğitim olanakları bakımından daha aza ve doğrudan ikinci sınıf bir insan olarak aşağılanmayı dışarda tutulmayı da beraberinde getiriyor olmalıdır.

Belki daha da kötüsü favelada hayatı kontrol altında tutan ve uyuşturucu trafiğini ve buna bağlı ekonomiyi yöneten mafya çetelerinin kendi aralarında ve polis arasında hiç bitmeyen çatışmaların içinde ve tam merkezinde yaşamak zorunda kalmak, her an bir serseri kurşunun kurbanı olmaya hazır olmaktır.

Favelaya hakim olan uyuşturucu çetesinin yerine geçebilmek için uğraşan veya kazançtan pay almaya yahut payını arttırmaya çalışan başka çetelerin birbirleriyle nerdeyse daimi ve çoğu kez silahlı bir mücadelesi vardır.

Favela evlerinde Covid-19 önlemlerinin de yetersiz olduğunu gündeme getiren Brezilya sivil toplum örgütleri de burada yaşayan insanlara hijyen ve gıda yardımları yapıyor.

Favelalar belki biraz da bu olumsuz sosyo-kültürel ve ekonomik özellikleri nedeniyle bir bakıma Rio de Janeria’yı dünya çapında bir turizm markası haline getiren ünlü plajlarından daha da ünlü “karnaval” ve “futbolcu” üreten merkezlere dönüşmüştür, denilebilir.

Bir başka ifadeyle favelalarda sözünü ettiğimiz olumsuz şartlar nedeniyle sosyal mobilite açısından dans ve müzikle eğitimi-öğretimi ve dans okullarının iştirakiyle oluşan ve emsallerinden üstün ve farklı hale dönüşen “Rio Karnavalı”nın başarısında favela gerçeği ve favela kültürünün yeri ve rolü önemlidir.

Favela da yaşayan insanlar birçok sağlık olanaklarından da yararlanamıyor. Çocukların sağlıklarının durumu da tüm dünya tarafından endişeyle izleniyor. Çocuk ölümleri ve hayat süresinin kısalığı da dikkat çekiyor.

Favelalardaki evlerin ve şartlarının iyileştirilmesi, dış görünüşlerinin daha estetik kılınması, bazı olumsuz görünüşlerin bu yollarla örtülmesinde favelalara yönelik ilgi iki temele dayanmaktadır. Bunlardan birincisi yukarıda işaret ettiğimiz genel ve yerel hükümetlerin favelalardaki hayatı tamamen ortadan kaldırmaktansa onu daha iyi şartlara, daha yaşanabilir yapılara kavuşturmaktır.

İkincisiyse göreceli olarak yakın zamanlarda ortaya çıkan tuhaf bir olgu olan “favela turizmi”ne yöneliktir. Favela turizmi, dünyanın yoksul yerlerini turistik tur rotasyonu olarak belirleyip buraları gezdiren turizm şirketlerinin icadı olarak ortaya çıkmıştır.

Favela (gecekondu) maçından: Brezilyalılar futbola bayılıyor olabilir; ancak nüfusun yüzde 60’ından fazlası Dünya Kupası’na tepkili! Çocuk seks işçiliği ve uyuşturucu kuryeliğiyle tehdit alında olan çocukların hayatları ellerinden alınıyor. Dünya Kupasına yapılan yatırımların çocuklara yapılmaması ve turnuvalarda meydana gelen yasa dışı olayların da devam etmesi yaşayan halkı sinirlendiriyor.

Favela evlerinin de içinde olduğu Brezilyanın zengin kentlerinden birinin sahil manzarası

Diğer yazılarımızı okumak için tıklayınız.