Albert Einstein’in Atatürk’e Yazdığı Mektup

Bilim tarihinde önemli rol oynayan Albert Einstein 1930’lu yıllarda Mustafa Kemal’e yazdığı mektubu biliyor muydunuz?

Albert Einstein’in Atatürk’e Yazdığı Mektup

Almanya da 1932 sonbaharında yapılan genel seçimleri Adolf Hitlerin sosyalist partisi kazandı. Hitler 30 Ocak 1933’de başbakanlık görevinin başına geçti. Nazilerin ilk hedeflerinden biri Almanya da ki Yahudileri yok etmekti. O tarihlerde ciddi şekilde başlayan Yahudi karşıtı hareketler Nazileri iktidarı elde etmelerinden sonra iyice arttı. Bu çok sayıda insanın Almanya’yı terk etmesine yol açtı.

Almanya dan ayrılan Yahudiler arasında dünyanın önde gelen bilim adamları da vardı. Onlardan biri Albert Einstein’dı.  Berlin Üniversitesin de hocalık yapan Einstein 1933 ihbarında Almanya’dan ayrılıp Fransa’ya göç etti. Paris’te hocalık yapmaya başladı. Bu sıra Nazi tehditi altında bulunan musevilerin himayesi maksadında Yahudi nüfusu koruma grubu ismi taşıyan ve kısa adı OSE olan bir grup kurulmuştu.

Ancak Almanya’da bulunan Yahudi profesörler hala güvende değillerdi. Bu değerli ve tecrübeli insanlar sığınacakları güvenli bir ülke arıyorlardı.

Bu nedenden ötürü 17 Eylül 1933’te Albert Einstein imzası taşıyan bir mektup OSE tarafından Atatürk’e teslim edilmek üzere TC Başbakanlığına gönderildi.

Ekselansları,

OSE Dünya Birliği’nin şeref başkanı olarak, Almanya’dan 40 profesör ve doktorun bilimsel ve tıbbi çalışmalarına Türkiye’de devam etmelerine müsaade vermeniz için başvuruda bulunmayı ekselanslarından rica ediyorum. Sözü edilen kişiler, Almanya’da yürürlükte olan yasalar nedeniyle mesleklerini icra edememektedirler. Çoğu geniş tecrübe, bilgi ve ilmi liyakat sahibi bulunan bu kişiler, yeni bir ülkede yaşadıkları takdirde son derece faydalı olacaklarını ispat edebilirler. Ekselanslarından ülkenizde yerleşmeleri ve çalışmalarına devam etmeleri için izin vermeniz konusunda başvuruda bulunduğumuz tecrübe sahibi uzman ve seçkin akademisyen olan bu 40 kişi, birliğimize yapılan çok sayıda başvuru arasından seçilmişlerdir. Bu bilim adamları, bir yıl müddetle, hükümetinizin talimatları doğrultusunda kurumlarınızın herhangi birinde hiçbir karşılık beklemeden çalışmayı arzu etmektedirler. Bu başvuruya destek vermek maksadıyla, hükümetinizin talebi kabul etmesi halinde sadece yüksek seviyede bir insani faaliyette bulunmuş olmakla kalmayacağı, bunun ülkenize de ayrıca kazanç getireceği ümidimi ifade etme cüretini buluyorum.

Ekselanslarının sadık hizmetkârı olmaktan şeref duyan,

Prof. Albert Einstein

Bu mektubu okuyan dönemin Başbakanı İsmet İnönü, mektubu o dönemde görev yapan Milli Eğitim Bakanı Reşit Galip Bey’e gönderdi. Lakin sonuç olumsuzdu.

 Saygıdeğer profesör,

İktidardaki hükümetin politikası gereği Almanya’da bilimsel ve tıbbi çalışmalarını yerine getiremeyen 40 profesör ve doktorun Türkiye’ye kabulünü dileyen mektubunuzu aldım. Bu beylerin hükümetimiz kuruluşlarında bir yıl ücretsiz çalışmayı kabul ettiklerini gördüm. Teklifiniz çok çekici olmasına rağmen ülkemiz kanun ve nizamları gereği size olumlu cevap verme imkânı göremiyorum. Saygıdeğer profesör, bildiğiniz gibi şu anda 40’tan fazla profesör ve doktor istihdam etmiş durumdayız. Çoğu benzer nitelik ve kapasitede olan bu şahıslar da aynı politik şartlar altındadırlar. Bu profesör ve doktorlar burada geçerli kanun ve şartlar altında çalışmayı kabul etmişlerdir. Şimdiki halde, çeşitli kültür, dil ve kökenlerden gelmiş üyelerle çok hassas bir oluşum geliştirmeye çalışıyoruz. O nedenle içinde bulunduğumuz şartlar gereği daha fazla personel istihdam etmemizin mümkün olmadığını üzülerek bildiririm.

Saygıdeğer profesör,

Arzunuzu yerine getirememenin üzüntüsünü ifade eder, en iyi duygularıma inanmanızı rica ederim.

İsmet İnönü

Talep reddedilmişti fakat buna rağmen Einstein’in istediği 40 bilim insanı değil 190 Alman bilim insanı Atatürk sayesinde Türkiye’ye geldi. Bu önemli bilim adamlarına kapıyı açan kişi de tahmin edileceği üzere Mustafa Kemal Atatürk’tü.

Mustafa Kemal Atatürk bu bilim insanlarını Dolmabahçe Sarayı’nda konuk olan İran Şahı şerefine verilen bir ziyafete davet etti. Hepsiyle tek tek görüşüp hoş geldiniz dedi.

Diğer yazılarımızı okumak için tıklayınız.