Mitolojik Unsurların Renkli Dünyası Tavus Kuşu

Mitoloji, tavus kuşu, Hindistan, Yunan, Roma, Bizans, Yezidilik İnancı, İslamiyet Öncesi Kültür, İslamiyet ve Osmanlı Dönemi, Farklı kültürlerde tavus kuşu

Sevgili okuyucular bugün hem fiziki özelliğinin renkliliği hem de kültürel anlatılar açısından farklılıkları ile renkli ve zengin bir dünya olan tavus kuşundan bahsedeceğiz. Her milletin mitolojisinde yer bulan tavus kuşunun renklerindeki zenginlikler kadar ele alınışı açısından da bolca zengin anlatılar buluruz. Hadi gelin tavus kuşunun zenginliklerine beraber bakalım. Ben yazarken çok keyif aldım, umarım okurken siz de keyif alırsınız. İyi okumalar.

Tavus Kuşu

Sülüngiller ailesinden olan Tavus kuşu büyüleyici renkleriyle ve olağanüstü kuyruğu ile tanınmaktadır. Erkek tavus kuşunun özelliği, dişisini etkilemek için kuyruğunun ve renklerinin güzelliğini göstermesidir. Erkek tavus kuşunun dış görünüşünün güzelliğine karşı, sesinin son derece kötü olması da dikkat çeker. Dişi tavus kuşu ise genellikle kahverengi ve boynu parlak yeşildir.

Mitolojik Unsur Açısından Tavus Kuşu

Kültür açısından da önemli bir yere sahip olan mitolojide tavus kuşu ön plana çıkan mitolojik unsurlardandır. Mitolojik ögeler tek bir kültüre ait olmadığı için farklı coğrafyalarda veya farklı bölgelerde benzer veyahut farklı şekillerde ele alınabilirler. Tavus kuşu da çeşitli coğrafyalarda ve kaynaklarda farklı şekillerde yorumlanmıştır.

Hindistan’da Tavus Kuşu

Tavus kuşunun kökeni Hindistan’dır ve bu yüzden Hindistan’ın mitolojisinde önemli bir yere sahiptir. Tanrıların eski zamanlarda kuş kılığına girer. Yağmur tanrısı Devraj İndra da tavus kuşu kılığına girer. Bundan dolayı da her yağmur yağdığında tavus kuşları neşe içinde dans ederler. Ünlü Hint destanı Ramayana da tavus kuşuna göndermeler vardır. Jataka yöresinde çok iyi bilinen bir Budist halk öyküsünde, Buda’nın insan olarak doğumundan önceki yaşamında altın bir tavus kuşu olduğu anlatılır. Aynı zamanda Budist mitolojisinde tavus kuşu, tutkunun ve sevileni korumanın bir simgesidir. Bunlara ek olarak İmparator Ashoka, tavus kuşlarının avlanmasını ve öldürülmesini bir kanun çıkartarak yasaklamıştır. Son olarak tavus kuşu ve lotus çiçeği Budizm’de sonsuzluk ve cenneti temsil eder.

Yunan Mitolojisinde Tavus Kuşu

Yunan mitolojisinde insanlar, anlam veremedikleri çeşitli olayların sebebini tanrıçalara bağlamışlardır. Bu mitolojide çok sayıda tanrı görmek mümkündür. Tavus kuşunun hikayesine baktığımız zaman da Tanrıça Hera ile karşılaşırız. Hera’nın en sevdiği kutsal hayvanı tavus kuşudur. Hera’nın yüz gözlü dev hizmetkarı Argos, bir diğer tanrıça Zeus tarafından öldürülür. Sonrasında Hera Argos’un anısını yaşatmak için tavus kuşunun kuyruğuna, Argos’un gözlerini yerleştirir. Bunlara ek olarak Yunan mitolojisinde tavus kuşunun kuyruğundaki motiflerin, yıldızları simgelediğini de söylemek mümkündür. Bir diğer söylenti tavus kuşunun ölümünden sonra eti çürümediği için ölümsüzlüğün sembolü olduğu da söylenir. Aynı zamanda tavus kuşu Hristiyan kültürlerinde de bu sebepten dolayı hayat ağacı ile tasvir edildiği görülür.

Roma’da Tavus Kuşu

Yunan mitolojisindeki tanrıça Hera, Roma mitolojisinde Juno’dur. Tanrıça Juno’nun kutsal hayvanı olan tavus kuşu, bülbülün sesine sahip olmak ister ama “tanrıça payına düşenle yetin der” (https://ozhanozturk.com/2018/01/26/hera-yunan-mitolojisi/). Tavus kuşunun Roma’nın gösterişli bahçelerinin tasvirlerinde, mezar anıtlarında da yer alır ve soyluluk simgesidir. Bunlara ek “Böylece Roma bahçeleri de cennet bahçelerine dönüşerek, cennet bahçesinde ruhun ölümsüzlüğünü sembolize eden tavus kuşu ikonografisi oluşmuştur” (Çoraklı, 193)

Bizans

Bizans kültüründe de Roma ile benzerlik gösterdiğini görürüz ve güzellik, ölümsüzlük, yeniden doğuş son olarak da günahlardan arınmayı sembolize eder.

Yezidilik İnancında Tavus Kuşu

Yezidilik inancında ise tavus kuşunun kötülüğü doğuran tanrı, yani şeytanın melek tavus olduğu inancı vardır. Yezidî kozmolojisine göre Melek Tâvus, Âdem’in yaratılışından sonra Âdem’e secde etmeyi reddeder, ancak bu reddediş onun Tanrı’ya olan bağlılığındandır. (Taşğın, Cilt:43; sayfa: 526). Ek olarak yelpaze şeklinde kuyruğu ve kuyruğundaki renklerinden dolayı doğayı yansıtmaktadır. Tavus kuşunun kuyruğunu açması, neyi var, neyi yok hepsini açığa vurup göstermesi yani gerçeği yansıtması şeklinde yorumlanır. (Ersoy, 2000: 68) (Yayan, 303)

İslamiyet Öncesi Dönem

İslamiyet Öncesi Türk Kültüründe de tavus kuşunun izlerine rastlarız ve Divan-ı Lügat-ı Türk’te “yun kuş” olarak geçmektedir. Son olarak da bu dönemlerde egemenlik sembolüdür.

İslamiyet ve Osmanlı Kültürlerinde Tavus Kuşu

İslamiyet ve İslami kaynaklarda da tavus kuşu zengin bir yere sahiptir. Hz. Muhammed’in Miraç hadisesinde ve şeytanın cennete girmesinde tavus kuşu başroldedir.

İslam sanatında tavus kuşları cennet kuşları olarak bilinir ve cenneti sembolize etmektedirler. Bunun en önemli sebebi kuyruk tüylerinde İslamiyet’in sembol rengi olan yeşil renk ve “olağanüstü güzelliği cennet kuşu olarak nitelendirilmesine neden olmuştur” (Çetin, 4). Bazı anlatılar ise tavus kuşui kendini beğenmişliğin ve kötülüğün simgesi olur. “Bazı minyatürlerde tavus kuşu, şeytan ve yılan gibi kötülüklerle bir arada gösterilmiştir (And, 2012, 96)” (Yurt, 1178).

Adem ile Havva cennetteyken, şeytanın içeri girmesine yardımcı olur. Cennete giren şeytan Havva’nın yasaklı meyveyi yiyerek, cennetten atılmalarına sebep olur. Bunun sonucunda da Allah tarafından tavus kuşu cezalandırılır ve şu şekilde anlatılır: “Cennette ayakları güzelken Allah ona Her yanın süslü olsun, ancak ayakların çıplak kasın; ayaklarını görünce cenneti ve eski halini hatırlayıp ah et! Buyurmuş ve Babil’e indirip ayaklarını çıplak eylemiştir. Şimdi tavus her ah edişte cenneti hatırlarmış. (Pala, 443)

Osmanlı kültüründe de gerek tabaklarda gerek kilim veya halı desenlerinde tavus kuşuna rastlamak mümkündür.

Sonuç

Tavus kuşlarına çeşitli kültürlerde, farklı anlamlar yüklenmiştir.  Erkek tavus kuşlarının güzelliği, mitoloji de geniş bir yere sahip olmuştur. Kimi kültürlerde, uğursuzluk olarak ifade edilirken bazı kültürlerde de uğur ve güzelliğin sembolü olmuştur. İslam ve Zerdüştlük gibi dinlerde kutsallık atfedildiği görülmektedir. Sanat alanında minyatürlerde, resimlerde, şiirlerde karşımıza çıkmaktadır.

BEYZA NUR TEMİZÖZ

Diğer yazılarımızı okumak için tıklayınız.