HAYATIMIZDA KİMYA: KAUÇUK

Değerli Gossive okuyucuları, bu yazımızda hayatımızın her yerinde bulunan kimya ve kimyasallardan kauçuk malzemesini sizler için derledik. Keyifli okumalar…

HAYATIMIZDA KİMYA: KAUÇUK

Kızılderililerde ağlayan ağaç olarak adlandırılan “kauçi” kelimesinden adını alan kauçuk, ağaç içinden sızan yapışkan, beyaz bir sıvıdır. Bölgenin yerlileri zaman içerisinde bu maddeyi kurutarak oyuncak top yapımında kullanmışlardır. Uzun zaman sonunda ise kauçuk, Avrupa’ya yayılmış ve birçok ürün içerisinde kullanılmaya başlanmıştır.

Kauçuk ağacından sızan beyaz ve yapışkan bir maddedir. Kauçuk ağacının içerisindeki özsuyuna lateks ismi verilir. Lateksin toplanması için ağacın gövdesine demir bıçaklar yardımıyla V biçiminde yarıklar açılır. Ağaçtan toplanan lateks, kendi haline bırakıldığında kauçuk tanelerinin pıhtılaştığı gözlemlenir.

Lateks koagüle edilerek kullanılabilmektedir. Koagüle işleminde formik asit, asetik asit gibi asitler kullanılmaktadır. Bu şekilde elde edilmiş olan lateksin yaklaşık %35’i kauçuktur. Kauçuğun lastik haline getirilmesi için kükürt gibi elementler ile karıştırılır. Kauçuk içerisine kükürt eklenmesi ile sertleştirme sağlanabilmektedir.

KAUÇUK TÜRLERİ

Pek çok farklı kauçuk türü vardır ancak bunların tümü iki geniş türe ayrılır: doğal kauçuk (lateks – bitkilerden yetiştirilen) ve sentetik kauçuk (kimyasal bir tesiste veya laboratuvarda yapay olarak yapılan)

Ticari olarak en önemli sentetik kauçuklar stiren butadien (SBR), poliakrilikler ve polivinil asetattır (PVA); diğer türler arasında polivinil klorür (PVC), polikloropren (daha iyi neopren olarak bilinir) ve çeşitli poliüretan türleri bulunur. Doğal kauçuk ve sentetik kauçuklar bazı yönlerden benzer olsalar da, tamamen farklı işlemlerle ve kimyasal olarak oldukça farklıdırlar. İşte bazı kauçuk türleri:

Doğal Kauçuk

Hindistan kauçuğu ve sakız kauçuğu olarak da adlandırılan doğal kauçuk, Para kauçuk ağacı olan Hevea brasiliensis ağacında bulunan lateksten gelir. Ağaca bir musluk takılır ve sıvı lateks toplama kaplarına boşaltılır. Doğal kauçuğun dayanıklılığı ve aşırı sıcaklıklara dayanıklılığı ile bilinir. Doğal kauçuk elastiktir, esnektir ve bozulmaya, aşınmaya ve yüzey sürtünmesine karşı dirençlidir. Lastikler, eldivenler, bazı köpük kauçuk türleri, döşeme ve çatı kaplamaları, toplar ve yalıtım dahil olmak üzere birçok tüketici ve endüstriyel üründe kullanılır. Yapıştırıcılar, örneğin kauçuk çimento gibi doğal kauçuk kullanılır.

Neopren Kauçuk

Kloropren olarak da bilinen neopren kauçuk, eski bir sentetik kauçuktur. Bozulmaya, korozyona ve yanmaya karşı diğer sentetik ve doğal kauçukların çoğundan daha az hassastır, bu nedenle genellikle korozyona dayanıklı kaplamalar, yüksek basınçlı contalar, kayışlar ve yapıştırıcılarda temel malzeme olarak kullanılır. Ayrıca acil durum çıkışlarında ve yangın kapılarında ve maskelerde hava koşullarına karşı koruma sağlamak için kullanılır. Su geçirmezlik ve yalıtım özellikleri, genellikle su kıyafetleri, teçhizatları ve ekipmanları için kullanıldığı anlamına gelir. Neopren bazen alerjisi olanlar için bulaşık yıkama eldivenleri gibi ev eşyalarında lateks ikame maddesi olarak kullanılır.

Silikon Kauçuk

Silikon lastik veya kauçuk polisiloksan olarak da bilinen, ultraviyole ışınlarına, ozon ve yangına olduğu kadar aşırı sıcaklıklara da oldukça dayanıklıdır. Pek çok farklı renkte üretilir ve çok yumuşaktır, hem katı hem de sıvı ürünler olarak mevcuttur. Çoğu kimyasala tepki vermeyen esasen inert bir malzemedir. Bu eylemsizlik nedeniyle, hem hipoalerjenik hem de biyouyumlu olan birkaç sentetik kauçuktan biridir. Bu nedenle silikon, solunum maskeleri, cerrahi eldivenler ve tıbbi implantlar gibi tıbbi ekipmanların yapımında sıklıkla kullanılır. Ayrıca yiyecek saklama kapları, bebek bakım malzemeleri, kozmetik aplikatörleri ve yemek pişirme kapları için de kullanılır. Silikon daha pahalı bir sentetik kauçuktur ve sonuç olarak, büyük bir miktarın kullanımının engelleyici bir şekilde pahalı olduğu çoğu ağır endüstriyel uygulamada yerini başka sentetikler almıştır.

Nitril Kauçuk

Buna-N veya NBR olarak da adlandırılan nitril kauçuk, ısıya, gaz geçirgenliğine ve yağa dayanıklıdır. Yağ direncinden dolayı, otomotiv endüstrisinde contalar, o-ringler, yağ keçeleri ve motor hortumları için sıklıkla kullanılır. Nitril aynı zamanda havacılık ve uzay endüstrilerinde kendinden sızdırmaz yakıt tankları ve balonları için kullanılmaktadır.

Dayanıklılığı ve dirençleri, ağır hizmet tipi koruyucu nitril eldivenlerin yapımında yaygın olarak kullanılmasını sağlar ve ayrıca tıbbi eldivenler için latekse göre alerjiye neden olma olasılığı daha düşüktür ve silikondan daha sağlamdır (tam bozulma için koruyucu eldiven türlerine bakın). Ayrıca çeşitli kalıplanmış ürünler, yer paspasları, ayakkabılar ve süngerler yapmak için kullanılır.

EPDM Kauçuk

Etilen Propilen Dien Monomer kauçuğun kısaltması olan EPDM kauçuğu, sentetik bir kauçuk bileşiğidir. Sıcak ve soğuk sıcaklıklara karşı güçlü bir dirence sahiptir, bu nedenle genellikle çatı kaplamasında su yalıtım malzemesi olarak ve garaj kapısı contaları ve hortumları gibi diğer dış mekan uygulamalarında kullanılır. EPDM, yalıtkan ve gürültü azaltıcı olduğu için otomotiv endüstrisinde dolgu macunu olarak da kullanılmaktadır. Petrol esaslı yağlara, mineral yağlara ve diğer bazı yağlayıcılara karşı dayanıklı değildir.

SBR Kauçuk

Stiren-bütadien kauçuğun kısaltması olan SBR, sert ve dayanıklı olduğu bilinmektedir. Ayrıca diğer sentetiklerden çok daha ucuzdur. Dayanıklılığı, sürtünme ve yırtılmaya karşı direnci nedeniyle lastiklerde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu nitelikler ayrıca SBR’yi ayakkabı tabanları ve yedek topuklar, kauçuk kesme tahtaları ve özel kauçuk contalar için yararlı kılmaktadır. Hidrolik fren sıvılarına dayanıklı olduğundan hidrolik fren sistemlerinde contalar için kullanılır. Bir zamanlar sakız yapımında sıvı bir SBR formu kullanılmıştır.

Butil Kauçuk

İzobütilen izopren olarak da bilinen butil kauçuğu, en gaz geçirmez, hava geçirmez sentetik kauçuklardan biridir. Bu nedenle sporda iç lastikler ve hava dolu toplar yapmak için ve camlar ve lastikler için sızdırmazlık maddesi olarak kullanılır. Sıvı haldeki butil, dizel ve petrol yakıtı katkı maddelerinde kullanılır ve yakıt enjektörleri için temizleyici görevi görür. Genellikle petrol sızıntılarını temizlemek için tasarlanmış ürünlerde kullanılır. Gıda kalitesinde butil kauçuğu, çoğu sakız için temel olarak SBR’nin yerini almıştır.

Florosilikon Kauçuk

Florosilikon kauçuk da FVMQ olarak bilinmektedir ve -100 ila F 350 arasında değişen, aşırı sıcaklıklara dayanıklıdır Bu yüzden şanzıman yağları, motor yağları, ateş, sentetik yağlar ve ozona karşı da dayanıklıdır Aşırı sıcaklıklarda kullanılabilme özelliği nedeniyle, genellikle havacılık endüstrilerinde kullanılır. Daha pahalı bir sentetik kauçuktur, bu nedenle esas olarak bu özel endüstriler için kullanılır.

GENEL KULLANIMI

Kauçuk öncelikli olarak bisikletlere, kamyonlara, otomobillere, traktörlere, uçaklara ve hafriyat makinelerine tekerlek yapımında kullanılır. Bunun yanı sıra su geçirmez olan ayakkabı, giyecekler, sıhhi eşyalar, eldiven, döşeme malzemeleri, şişme yatak ve oyunca yapımında kullanılmaktadır. Kauçuk eriyiği yapıştırıcı madde olarak değerlendirilmektedir.

Elektrik iletmediğinden dolayı izolasyon ve yalıtım alanlarında kullanılır. Kemer, tarak, yağmurluk, düğme gibi malzemelerin yapımında da sıklıkla tercih edilmektedir. Kullanım alanının bu kadar geniş olması sebebi ile kauçuk oldukça değer kazanmış ve hatta kauçuk kıtlığına neden olmuştur. Oldukça güvenilir ve güvenli bir maddedir.

KAYNAKLAR

https://www.bilgiustam.com/kaucuk-turleri-ve-kullanim-alanlari/

http://www.industrialrubbergoods.com/types-of-rubber.html http://www.allsealsinc.com/type-of-rubbers.html

Kauçuk Nedir? Kauçuk Ne İşe Yarar?

http://www.skykaucuk.com/Urun/Galeri_Detay/22

Diğer yazılarımızı okumak için tıklayınız…