Bazı Demokrasi Türleri ve Demokrasi Nedir?

Demokrasi Nedir?

Demokrasi, kelime anlamı göz önünde bulundurulduğunda “halkın egemenliğini elinde bulundurması” anlamını taşımaktadır. Türk Dil Kurumu’na göre “Halkın egemenliği temeline dayanan yönetim biçimi, el erki, demokratlık” olarak açıklanmaktadır. Peki demokrasiler tanımları kadar kolay mı? Sadece halkın egemenliğinin göz önünde bulundurulması demokrasi için yeterli bir durum mudur? Bu mesele üzerinde farklı demokrasi türlerine göz atmak demokrasi nedir sorusuna cevap bulmamıza yardımcı olacaktır.

Doğrudan Demokrasi Nedir?

Doğrudan demokrasi; toplumun ya da belirli bir topluluğun tümünün yönetime katıldığı demokrasi türüdür. Antik Yunan’da ortaya çıkan bu demokrasi türü, kısaca seçme ve seçilme hakkına sahip olan herkesin yönetimde söz sahibi olabildiği demokrasilerdir. Günümüzde bu tip demokrasiler genellikle büyük toplumlardan daha ziyade küçük ölçekli topluluklarda görülmektedir.

Temsili Demokrasi

Günümüz toplumları oldukça kalabalık ve genellikle farklı etnik kökenlerin katılımıyla oluşmaktadır. Doğrudan demokrasi günümüz dünyasında hangi devlet için geçerli olursa olsun uygulama açısından pratik ve hızlı olmayacaktır. Bu gibi durumlarda halkı temsil etmesi için seçilen temsilcilerin katıldığı meclisler demokrasiyi işletmektedir. Temsili demokrasilerde; parlamenter demokrasi, başkanlık demokrasisi, baskın parti sistemi ve totaliter demokrasi ön plana çıkan yöntemlerdir. Temsili demokrasiler genellikle çoğulcu demokrasilerdir. 

Çoğulcu Demokrasi Nedir? Çoğulcu demokrasi, kendini ifade etmek isteyen topluluğun %51’ini mutlak söz sahibi yapan sistemdir. Bu gibi demokrasilerde seçmenlerin geri kalanı göz ardı edilir, çoğunluk odak noktası haline getirilir.

Parlamenter demokrasiler, genellikle toplumun farklı kesimlerini temsil eden partilerin bir araya gelerek oluşturduğu sistemdir. Bu sistemde her parti, parlamento kürsüsünde kendini ifade edebilme hakkına ve imkanına sahiptir. Baskın parti sistemi, en çok oyu alan partinin tek başına idareyi elinde bulundurma hakkına sahip olduğu demokrasi türüdür. Genelde bu demokrasi türünde diğer partilerin muhalefet kanadını oluşturmaktan başka pek seçeneği olmaz.

Başkanlık Demokrasisi, seçilen bir devlet başkanının parlamento olsun ya da olmasın tek başına ülkeyi yönettiği demokrasi türüdür. Bu demokrasi türünde güçler ayrılığı korunmaktadır. Ancak bazı durumlarda başkanlık sistemlerinde güçler birliği sağlanabilmektedir. Eğer ki bir başkanlık sisteminde güçler birliği varsa orada totaliter bir demokrasi bulunduğundan söz edilebilir.

Totaliter Demokrasi, halktan aldığı yetki ile tüm devlet gücünü bir kişinin tek elinde bulundurduğu demokrasi türüdür. Genelde bu tip yöneticiler “diktatör” olarak adlandırılırlar. İstedikleri zaman yasaları değiştirebilirler, kanunlar ve kararnameler çıkartabilirler. Bunlar totaliter demokrasilerin doğal gerçekleridir. Hükumet ile devlet iç içe geçmiş ve sistem birbirinden bağımsız çalışamaz hale getirilmiştir.

Tüm bu demokrasi türlerinin yanı sıra 20. asrın ön plana çıkan farklı bir demokrasi türü de Konsey Demokrasisidir. Konsey demokrasisi, küçük örgüt birimlerinin üst birimlerle birleşerek oluşturduğu, genel katılımcı bir demokrasi türüdür. Diğer bir deyişle Sovyet Demokrasisi olarak da adlandırılmaktadır. Bu sistem en küçük birimden, en büyük birime herkesin azami düzeyde söz sahibi olabildiği sistemdir.

Günümüz Demokrasilerine Genel Bir Bakış

Yukarıda bahsi geçen demokrasi türleri genellikle günümüzde uygulamada bulunan demokrasi türleridir. Modern dönemin vazgeçilmezlerinden biri olan demokrasi, her toplumda farklı bir biçimde tezahür etmektedir. Batı toplumlarında çoğunlukla parlamenter demokrasi ön plana çıkmaktadır. Bazı Batı toplumlarında monarşiler görülmekteyse de bunlar çoğunlukla semboliktir.

Modern toplumda insanlar kendilerini ifade etme özgürlüğüne ekmek, su gibi ihtiyaç duymaktadır. Kendi dilediği şekilde yönetilme arzusu en tabii hakkıdır. Bu sebeple modern insan canı pahasına hak, özgürlük ve ulusal egemenliği için savaşmaktan geri durmaz. Özellikle Yakınçağ ile birlikte özgürlükçü düşünce akımlarının toplumlarda yaygınlaşması ve insanın kendini keşfetmesi; demokratik yönetim biçimlerini zaman içinde geliştirdi ve günümüzdeki haline kadar getirdi.

Sonuç olarak demokrasi nedir sorusuna verebileceğimiz en net cevap; “toplumu oluşturan her bir bireyin kendini ifade etme hakkı” olacaktır. Bu bazen doğrudan, bazen ise bir rey hakkı ile gerçekleşebilir.

Diğer gündem yazılarına buradan ulaşabilirsiniz.